શું તમને ખબર છે કે ચિત્રકૂટમાં એક એવી જગ્યા છે જેને નાનું ખજુરાહો નામે ઓળખવામાં આવે છે?

ગણેશ બાગ, ચિત્રકૂટ ઉત્તર પ્રદેશ અને મધ્ય પ્રદેશની સરહદ પર આવેલું એક પ્રખ્યાત તીર્થસ્થળ છે. જે કર્વીથી લગભગ અગિયાર કિલોમીટર દૂર, મુખ્ય રોડથી થોડું દૂર, ઇલાહાબાદ-ચિત્રકૂટ માર્ગ પર આવેલું છે, જે ઇતિહાસનો એક પાનાં છે, જે પેશવાઓના બુંદેલખંડ સાથેના સંબંધનો સાક્ષી છે. આ સ્થળ એક મંદિરમાં છે, જે તેની સ્થાપત્ય કળા માટે ખૂબ જાણીતું છે અને ખજુરાહોના મંદિરો સાથે ખૂબ મલતી-જુલતી છે. તેથી તેને નાનો ખજુરાહો નામે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ગણેશ બાગ તેના સુંદર મંદિર, લીલા-ભરા બાગ અને શાંતિમય વાતાવરણ માટે જાણીતું છે.

ગણેશ બાગ

ગણેશ બાગ ચિત્રકૂટમાં આવેલું છે, જે ઉત્તર પ્રદેશ અને મધ્ય પ્રદેશની સરહદ પર આવેલું એક મુખ્ય તીર્થસ્થળ છે. આ સ્થાન મુખ્યત્વે ભગવાન ગણેશને સમર્પિત છે અને તેની મંદિર, હરિયાળી અને શાંતિમય વાતાવરણ માટે જાણીતું છે.

ઈતિહાસ અને નિર્માણ

ગણેશ બાગનું નિર્માણ 19મી સદીમાં પેશવા બાજીરાવ દ્વિતીયના શાસનકાળ દરમિયાન થયું હતું. પેશવા બાજીરાવ દ્વિતીય, જે મરાઠા સામ્રાજ્યના અંતિમ પ્રભાવશાળી પેશવા હતા, તેમણે ગણેશ બાગનું નિર્માણ એક ધાર્મિક સ્થળ અને આરામગાહ તરીકે કર્યું હતું. આ સ્થળ ભગવાન ગણેશને સમર્પિત છે, જે હિંદુ ધર્મમાં શુભતા, સમૃદ્ધિ અને અડચણોને દૂર કરવાના દેવતા માનવામાં આવે છે.

મંદિરની સ્થાપત્ય કળા

ગણેશ બાગના મંદિરની સ્થાપત્ય કળા અનન્ય અને આકર્ષક છે, જે પરંપરાગત ભારતીય સ્થાપત્ય કળા અને મરાઠા શૈલીનું ઉત્કૃષ્ટ મિશ્રણ છે. ગણેશ બાગનું સ્થાપત્ય કળા ખાસ કરીને ધ્યાન આકર્ષિત કરે છે. તેનું નિર્માણ પરંપરાગત ભારતીય સ્થાપત્ય અને મરાઠા શૈલીના મિશ્રણ સાથે કરવામાં આવ્યું છે. અહીંના મંદિરો, બાગ અને કુંડની રચનાઓ તે સમયની ઉત્કૃષ્ટ સ્થાપત્ય કળાનું ઉદાહરણ છે. દીવાલો પર કરવામાં આવેલી નક્કાશ અને ચિત્રકારી પણ અનન્ય છે, જે તે કાળની સાંસ્કૃતિક અને કળાત્મક ધરોવર દર્શાવે છે.

મંદિરનું પ્રવેશ દ્વાર અત્યંત ભવ્ય અને કળાત્મક છે. દરવાજા પર સુંદર નક્કાશ અને સજાવટ કરવામાં આવી છે, જે મંદિરની ભવ્યતાને વધારે છે. પ્રવેશ દ્વારના ઉપર પણ ધાર્મિક ચિત્રકારી અને અલંકરણ છે. મંદિરની દીવાલો, સ્તંભો અને છત પર અત્યંત સુંદર નક્કાશ કરવામાં આવી છે. આ નક્કાશ ધાર્મિક કથાઓ, દેવ-દેવતાઓની મૂર્તિઓ અને પરંપરાગત ભારતીય કલાત્મકતાનો દર્શન કરે છે. મંદિરના અંદરની ભાગમાં ચિત્રકારી પણ કરવામાં આવી છે, જે ધાર્મિક અને પૌરાણિક કથાઓનું વર્ણન કરે છે. આ ચિત્રકારી અત્યંત જીવંત અને રંગીન હોય છે, જે મંદિરની ભવ્યતાને વધારે છે. ગર્ભગૃહના સામે એક મંડપ અથવા સભા મંડળ છે, જ્યાં ભક્તો પૂજા-અર્ચના અને ધાર્મિક અનુષ્ઠાનો કરે છે. મંદિરનો સૌથી પવિત્ર અને મહત્વનો ભાગ ગર્ભગૃહ છે, જ્યાં ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ સ્થાપિત છે. ગણેશ બાગનું મંદિર તેના કુદરતી અને સ્થાપત્ય સૌંદર્યનું ઉત્કૃષ્ટ ઉદાહરણ છે. મંદિરના આસપાસના બાગ અને કુંડ તેની સુંદરતાને વધારે છે. લીલા-ભરા બાગ, શાંતિમય જલધારાઓ અને મંદિરની ભવ્યતા મળીને એક અનન્ય અને શાંતિમય વાતાવરણનું નિર્માણ કરે છે.

ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ

ગણેશ બાગને ધાર્મિક મહત્વ સાથે-સાથે સાંસ્કૃતિક ધરોવર તરીકે પણ જોવામાં આવે છે. ભગવાન ગણેશનું મંદિર અહીંના મુખ્ય આકર્ષણોમાંનું એક છે, અને આ મંદિર ક્ષેત્રના લોકો માટે એક મહત્વનો ધાર્મિક સ્થળ છે. અહીં નિયમિત રીતે પૂજા-અર્ચના અને ધાર્મિક અનુષ્ઠાન થાય છે, અને ગણેશ ચતુર્થી જેવા મહત્વના તહેવારોના સમયે વિશેષ આયોજન કરવામાં આવે છે.

સંરક્ષણ અને વર્તમાન સ્થિતિ

ગણેશ બાગ સમય સાથે-સાથે એક મુખ્ય પર્યટન સ્થળ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI) દ્વારા તેને એક સંરક્ષિત સ્મારક તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે, અને તેના સંરક્ષણ માટે વિવિધ પ્રયાસો કરવામાં આવે છે. અહીં આવનારા પર્યટકો અને શ્રદ્ધાળુઓની સુવિધા માટે બાગ અને મંદિર પરિસરની નિયમિત દેખરેખ અને મરામત કરવામાં આવે છે.

કઈ રીતે પહોંચવું?

સड़क માર્ગ: ચિત્રકૂટ सड़क માર્ગ દ્વારા ઉત્તર પ્રદેશ અને મધ્ય પ્રદેશના મુખ્ય શહેરો સાથે જોડાયેલું છે.

રેલ માર્ગ: નિકટમ રેલવે સ્ટેશન ચિત્રકૂટ ધામ કર્વી છે, જે મુખ્ય શહેરો સાથે સારી રીતે જોડાયેલું છે.

હવાઈ માર્ગ: નિકટમ હવાઈ અડ્ડો ખજુરાહો અને પ્રયાગરાજ (इलाहाबाद) છે, જ્યાંથી ચિત્રકૂટ રસ્તા દ્વારા પહોંચી શકાય છે.

ગણેશ બાગ, ચિત્રકૂટનો પ્રવાસ ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક મહત્વ સાથે-સાથે કુદરતી સૌંદર્યનો પણ આનંદ આપે છે. આ સ્થળ શ્રદ્ધાળુઓ અને પર્યટકો બંને માટે એક અનન્ય અનુભવ છે.

શું તમે તાજેતરમાં કોઈની મુસાફરી કરી છે? તમારો અનુભવ શેર કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

ગુજરાતીમાં પ્રવાસવર્ણનો વાંચવા અને શેર કરવા માટે ત્રિપોટો ગુજરાતીને ફોલો કરો.